Oude letters: 100 jaar leesplankje

Het leesplankje bestaat honderd jaar. Iedereen kent aap, noot en mies. Of het nu is omdat je er zelf mee hebt leren lezen of omdat je altijd wel iemand kende die zo'n ouderwetse schoolplaat met alle woorden erop thuis had hangen. Het leesplankje is nogal aan verandering onderhevig geweest. Mijn eerste woord was boom, daarna kwam roos en vis. Mijn zoontje van zes (groep drie) leert nu lezen en zijn eerste woord was maan. Daarna overigens ook roos en vis. Ik was de eerste schooldag van de eerste klas ziek thuis en een jongetje uit mijn klas kwam het 'huiswerk' brengen. Een grote b die ik over moest trekken. Zoonlief komt thuis met een vel vol met de letter m. Leren schrijven en lezen is vooral veel, heel veel oefenen.

Het bekende leesplankje met aap, noot en mies werd rond 1910 uitgegeven door de firma Hoogeveen. Wim heeft een pet op en kees en bok staan dezelfde kant op.

In 1955 heeft Wim zijn pet afgedaan en kijken de hond en de bok niet meer dezelfde kant op.

In 1967 was het plankje al van kunststof en zaten er lettertjes aan de zijkant van het plankje. Hierna werd deze leesplank niet meer in het onderwijs gebruikt.

In Zuid-Afrika werd er met soortgelijke leesplankjes gewerkt. Alleen de woorden waren uiteraard anders. Dit is een exemplaar uit 1925. Let op het woord saag en tou!

Wil je meer weten over leesplankjes, kijk dan eens op www.leesplankjes.nl. Of bekijk de uitzending van EenVandaag (van vandaag: 31 augustus 2010), via uitzending gemist of: www.eenvandaag.nl/binnenland/36299/100_jaar_leesplankje.

Op de afbeeldingen van de leesplankjes ligt het copyright bij Wolters-Noordhoff bv.

Decoratieve letters: Book of Kells

In het Trinity College in Dublin ligt het beroemde Book of Kells. Dit boek werd geschreven door Keltische monniken rond het jaar 800. Het geldt als een meesterwerk van de Westerse kalligrafie. Er zijn veel illustraties te bewonderen en vaak werden de hoofdletters of beginletters rijkelijk versierd. Maar er zijn ook kleinere afbeeldingen te bewonderen van bijvoorbeeld initialen. Geen twee afbeeldingen in het boek zijn hetzelfde. De decoraties zijn van hoge kwaliteit en vaak erg complex, sommige zijn alleen met een vergrootglas goed te zien.

500.000 bezoekers per jaar bezoeken de ruimte waar het boek ligt. Regelmatig wordt er een andere pagina tentoongesteld. Ikzelf ben er in 1995 geweest. Het is een hele bijzondere ervaring. Ook de bibliotheek die je daarna instapt (uit de 18e eeuw) is prachtig. Het ruikt er naar oude boeken en de ruimte is overweldigend.

Wil je het boek en de rijk geïllustreerde letters zelf bewonderen, dan zul je naar Dublin moeten gaan. En vergeet dan niet een echte Guinness te drinken in Temple Bar, de uitgaansbuurt van Dublin met barretjes en cafés waar je met een beetje geluk mannen met lange baarden de Dubliners ziet na doen of meisjes op tapschoenen een typische Ierse dans ziet doen.

En dat is bepaald geen monnikenwerk! Proost!

Vermakelijke letters: lettergezichten

Lettergezichten


Met letters kun je leuke dingen doen. Tekenen bijvoorbeeld. Iedereen heeft weleens geprobeerd van zijn naam of van lettters een tekening te maken . De o wordt een hoofd, een u als mond en een p en q aan weerszijden van het hoofd als oren. Ik heb zelf een poging gedaan, maar kwam er niet ver mee. Gelukkig staan er op internet ware juweeltjes. Hieronder de mooiste.

teovallige letters: W

Smakelijke letters: lettersoep

Letters zijn vooral nuttig. Ze zorgen ervoor dat de wereld om ons begrijpbaar wordt. Ze dienen als communicatiemiddel. Ze zijn de basis van een maatschappij. Zonder letters geen woorden, zonder woorden geen zinnen, zonder zinnen geen taal. En zonder taal begrijpen we elkaar niet. Maar soms zijn letters ook gewoon ... lekker.




Lettersoep

Ik heb wel eens met het idee gespeeld om een 'lettermaaltijd' te maken. Letterkoekjes zijn makkelijk te realiseren, chocoladeletters zijn al in september te koop, uit plakken kaas kun je met lettervormpjes letters stansen, een T-bone kun je gewoon kopen en met een beetje geluk kun je uit aardappels letters snijden en vervolgens bakken. Ik ga dat idee vast nog wel eens verder uitwerken, maar het begin (en het voorgerecht) heb ik al: lettersoep!



Ingrediënten

1 kleine ui
1 aardappel
1 courgette
1 wortel
80 gram boontjes
2 tomaten
100 pancetta
1 liter kippenbouillon
500 gram letterpasta
80 gram erwten
80 gram kikkererwten
2 eetlepels bladselderij

Bereiding

Pel en snipper de ui.
Snijd de aardappel, courgette en wortel in kleine blokjes.
Maak de bonen schoon en snijd ze in kleine stukjes.

Ontvel en ontpit de tomaten en snijd het vruchtvlees in kleine blokjes.

Verhit de blokjes pancetta op een laag vuur, zodat het vet smelt.

Doe hier de gesnipperde ui bij en bak hem zonder te kleuren, voeg de aardappel-, wortel- en courgetteblokjes toe en laat het geheel nog enkele minuten garen.

Voeg de bouillon toe en laat de soep enkele minuten trekken.

Kook de letterpasta beetgaar in water met wat zout en voeg deze samen met de tomaatblokjes, erwten en kikkererwten toe aan de soep.

Laat het geheel nog ca. 4 minuten zachtjes doorkoken en breng op smaak met peper en zout.

Serveer de soep in borden of soepkommen en bestrooi met bladselderij.

 

 

Spelende letters: lettersudoku

Met letters kun je prima spelen. Het is net lego. Je bouwt met letters steeds een ander woord en daarna een zin en vervolgens een verhaal. Maar ook letters apart zijn leuke bouw- en spelelementen. Neem nu de lettersudoku. Dat is een gewone sudoku, maar dan met letters. In elke rij, in iedere kolom en in elk vakje van 3 x 3 blokjes moet elke letter zijn plekje krijgen. En het leukste is dat er dan uiteindelijk een woord uitkomt! Dat is nog eens andere koek dan een gewone sudoku waar je alleen een getallenreeks krijgt.

Hieronder staat zo'n lettersudoku. En daar waar de pijltjes staan komt een woord uit. Klik met je rechtermuisknop, kopieer de afbeelding en print hem uit. Dat is makkelijker dan het zo proberen. Veel plezier ermee!

toevallige letters: K

toevallige letters: A

Letters vind je letterlijk overal. In de natuur, in de stad of zoals deze op het station.

Soorten letters

93 soorten 'letters'

Volgens Van Dale bestaan er 93 soorten letters, van accentletter tot zondagsletter en van boterletter tot verhemelteletter. Tussen die 93 soorten zitten verschillende letters waar ik nog nooit van gehoord heb. Kloefletter bijvoorbeeld. Dat is gewoon een ander woord voor blokletter. Een renvooiletter is een letter van verwijzing, sint-elisabethsletter een gotische lettersoort en een smoutletter een drukletter voor smoutwerk.

Bij nader inzien zijn toch niet alle letters echte letters. Ik had de lijst geschoond en woorden als vletter, duitenpletter en wapengekletter er al uitgehaald. Maar ook pretletter (iemand die wel van een lolletje houdt), schabletter (veldwachter) en sideletter (een soort contract) zijn niet de letters waar het mij om gaat. Al zou ik me nog wel een voorstelling kunnen maken van wapengek-letter.


French letter

Ook een French letter is geen echte letter. Ik dacht zelf eerst van wel: een mooie en rijk versierde letter. Vol met krullen en heel overdadig. Maar niets blijkt minder waar. Een French letter is namelijk een ander woord voor... condoom! De verklaring hiervoor is te vinden in 'Encyclopedia of Word and Phrase Origins" by Robert Hendrickson '. Daar staat namelijk: 'The prejudice that anything French is wicked, sexual, and decadent has let Frenchmen in for more than their fair share of abuse in English. Many such expressions date back to 1730-1820, the height of Anglo-French enmity, but some are current and others go back even further.' Zo krijg je toch een hele andere kijk op de Franse posterijen.


Koeienletters

Tussen de lijst met 'letters', staat ook het woord koeienletter. En dat deed me denken aan de mop waar mijn oudste zoon hartelijk om moest lachen. Waarschijnlijk heb ik hem ook daarom onthouden. Ik zal hem hier ook niet onthouden (ha ha, woordgrapje):

Boer: "Zeg knecht, jij zou toch zorgen dat de afrastering in orde was? Hoe kan het dan dat de koeien toch ontsnapt zijn?" Knecht: "Dat snap ik ook niet. Ik had bij het kapotte prikkeldraad nog wel een bord gezet met: 'VERBODEN TE ONTSNAPPEN!" Boer: "Oh nee hè, dat kunnen die koeien toch niet lezen!" Knecht: "Maar ik had het er nog wel in koeienletters op gezet!"

 

Eerste letters

Aandacht
Blog
Compassie
Doelgericht
Evenwicht
Fantasie
Gretig
Handig
Ideaal
Jacht
Kunst
LETTERS
Mooi
Natuurlijk
Oogst
Pressie
Qua
Reizen
Stoom
Uiterst
Vraag
Woorden
Xylografie
Ypsilon
Zinnen