alle letters: pangram

Een pangram is een zin waarbij alle letters van het alfabet voorkomen. Het is nog knap lastig om zo'n zin te bedenken. De uitdaging ligt in het gegeven om een zo kort mogelijke zin te maken, waar dus wel alle letters van het alfabet in staan. Een perfecte of volmaakte pangram is een zin waarbij elke letter slechts een keer voorkomt. Het Engelse zinnetje 'The quick brown fox jumps over the lazy dog' is een hele bekende pangram. Hij is ooit bedacht als controle bij (radio-)telex. Nu wordt hij vaak bij letterproeven gebruikt om alle letters van het lettertype goed te laten zien.

In het Nederlands is dit een volmaakt pangram: Lynx c.q. vos prikt bh: dag zwemjuf! Maar ook de zinnen Wazig tv-filmpje rond chique skybox en Filmquiz bracht knappe ex-yogi van de wijs zijn erg knap.

Er bestaat ook zoiets als een beginletter-pangram. Dat is een zin waarbij de eerste letters van de woorden alle letters van het alfabet bevatten. En wederom is de uitdaging om een zo kort mogelijke zin te maken. En als je het dan helemaal perfect wilt doen, zorg je er ook nog voor dat elke woord in alfabetische volgorde staat: Als berekende chaos de eenheid figuurlijk gezien halveert in jaren, kan letterlijke machtsverheffing negatieve of positieve quotiënten rekenkundig symmetrisch tot uitkomst verenigen, waarbij x y zuivert.

En dan bestaat er ook nog zoiets als een lipogram. Dat is eigenlijk een omgekeerd pangram. Daar worden juist letters weggelaten. Een e-lipogram bijvoorbeeld is een tekst waar geen e in voorkomt. De moeilijkheid bij het schrijven van een lipogram wordt groter naarmate de niet-gebruikte letter meer voorkomt in het taalgebruik en de tekst langer wordt.

Het bekendste e-lipogram is het boek "La disparition" van de Franse schrijver Georges Perec uit 1969. Niet alleen komt in de roman nergens de letter "e" voor, maar bovendien is het verhaal opgebouwd als een detectiveverhaal rond de verdwijning van de letter "e". De roman is ook in het Nederlands vertaald als 't Manco.Het lijkt me een zeer interessant boek, ik ga maar eens kijken of ik hem ergens kan kopen.

Het is natuurlijk een prachtige uitdaging om een pangram te maken of een tekst te maken als e-lipogram. Maar dat kost. Veel tijd. En mijn tijd is zo kostbaar. Maar ooit, als al mijn kinderen zelfstandig zijn, ik alles al heb geschreven wat er te schrijven valt over letters en alle geraniums verzorgd zijn, ga ik een pangram schrijven. Beloofd!

bijzondere letters: alfabetten

Morgen ben ik jarig. En ik heb mijzelf een bijzonder cadeau gegeven: een nieuw project, 365 dagen lang.

Tijdens mijn zoektocht naar mooie en bijzondere letters voor deze blog stuitte ik vaak op prachtige alfabetten. Een aantal daarvan heb ik hier ook al laten zien. Maar ik vond er meer en meer en ik bedacht ook zelf vaak: hiervan (vul in: takjes, gekookte spaghetti, legoblokjes en nog veel meer)  kun je een prachtig alfabet maken. Het alfabet met letters in welke vorm dan ook, van welk materiaal dan ook of op welke manier dan ook, vind ik vaak een mooi gegeven. Een mooi beeld. Het heeft iets gestileerd, iets grafisch. Het is ook een een bekend beeld. Het is de basis die wij gebruiken voor ons communiceren, of dat nu een gesprek is of een geschreven tekst. Het alfabet is een van de eerste dingen die we onze kinderen leren, al dan niet met gegoten in een pakkende melodie. En dat alfabet gaat nooit meer uit je kop. Iedereen weet de letters van a tot en met z op te noemen in de juiste (alfabetische) volgorde. Kortom, het alfabet is een van de belangrijkste rijtjes die we leren in ons leven. En juist dat rijtje kun je in mooie vormen gieten. Door middel van apart materiaal. Door middel van goed te kijken om ons heen (bijvoorbeeld het luchtalfabet of het vlinderalfabet die op deze blog staan) en dat vast te leggen. Of bijvoorbeeld door middel van een nieuw letterontwerp.

Ik ga een 365 alfabetten maken, zoeken en bloggen. Maar niet hier. Deze site is voor alle mooie letters bedoeld, voor juist die ene bijzondere van de zesentwintig. Voor letters op een andere manier. Maar wel op de blog Een alfabet per dag. Gelinkt aan het adres: http://365alfabet.blogspot.nl/  Vanaf morgen, 26 september dus. Want dan ben ik jarig. En ik trakteer op letters.

Oke dan, een sneak preview. Het alfabet van morgen. Maar dan net even anders:

Jarige letters: Hollandsche Mediaevel

Het lettertype Hollandsche Mediaeval bestaat 100 jaar. In de Volkskrant van afgelopen vrijdag stond een interview met grafisch vormgever Roosje Klap over dit heuglijke feit. De letter ziet er als volgt uit:

foto: An-Sofie Kasteleyn

In het interview met Klap staan interessante dingen over dit lettertype. Dat het ontworpen is door de Nederlandse letterontwerper en kunstenaar S.H. de Roos bijvoorbeeld en dat dat er op het moment dat hij in 1912 met deze letter kwam al in geen 150 jaar meer een drukletter was ontworpen in Nederland. Het was een hele beroemde en veelgebruikte letter in de eerste 40 a 50 jaar van zijn leven. Klap vindt het ook een hele sierlijke letter: 'Die hoofdletter R bijvoorbeeld, de lange schuine zijde is gewoon een enorme glijbaan, een koket uitgestoken damesbeen. Prachtig ontworpen. Er zit veel humor in, bijna on-Nederlands.' 

De hoofdletter R dus. Daar komt-ie:

Het is jammer dat ik dit stukje niet in de Hollandsche Mediaevel kan schrijven, dat lettertype zit niet in mijn blogprogramma. Maar mooi is-ie zeker! Je kunt hem wel uitproberen op www.fonts.com, een handige site waar veel lettertypes te vinden zijn. 

In het interview met Klap staat ook nog vermeld dat er lezingen, een film en een tentoonstelling is over de letterontwerpen in het gebouw van de lettergieterij van Amsterdam (v/h N. Tetterode) en dat zij zelf een masterclass letterontwerpen geeft. 

Ze maakt zelf dus ook letters, waarbij het haar gaat om het concept en het beeld dat ze oproepen. Ik zal er in een andere blog meer aandacht aangeven. Op de site van de Volkskrant kun je trouwens het stuk nalezen. 

Herfstige letters

Het is mu officieel herfst. Ik vind het woord 'herfst' op zich al erg fascinerend. Het bevat zes letters, waarvan slechts één klinker. En er staan maar liefst vier medeklinkers op een rij. Ik bedacht me, terwijl ik door de knisperende bladeren fietste, dat er vast een woord te bedenken valt met zeven of zelfs wel acht klinkers op een rij.

Volgens Van Dale bestaat er niet zo'n woord beginnende met herfst, maar ik vind 'herfstschraalheid' toch best kunnen. Zoon van 10 snapte in ieder geval meteen wat dat zou kunnen zijn.



heRFSTSCHRaalheid.

Wie weet (nog) een woord met zoveel medeklinkers achter elkaar?

Minst voorkomende letter: Q

De letter q is de minst voorkomende letter in de Nederlandse taal en komt ook nog eens uitsluitend voor in leenwoorden. De q heeft een innige relatie met de letter u, meestal komt na de q een u. Samen worden ze als kw uitgesproken. In het Frans en Spaans wordt die u niet uitgesproken en klinkt de combinatie qu dus als k.

Er zijn toch nog heel wat Nederlandse woorden met een q erin. Waarschijnlijk meer dan je zou denken. Op deze site (handig met scrabble of wordfeud) kun je zien welke woorden een q in zich hebben. En hier kun je ook lezen dat er geen woorden zijn met beginletter G waar een q in zit, net als woorden met de beginletter H, W en Z. 

Het mooiste woord uit de lijst vind ik xiangqi. Die zou je toch maar neerleggen met scrabble, zeg. 

De letter q is voor mij ook onlosmakelijk verbonden met de spannende televisieserie uit de jaren '70: Q en Q. De eerste serie stamt uit 1974, de tweede uit 1976. De overbekende herkenningsmelodie werd gezongen door Robert Long ('Q en Q, Quuuuuuuuu'). De letters Q en Q staan voor de achternamen van de twee hoofdrolspelers: Aristides Quarles van Ispen en Wilbur Quant. De serie was een enorme hit. Met een gemiddeld kijkcijfer van 3,1 miljoen staat de reeks nog steeds te boek als de best bekeken Nederlandse jeugdserie aller tijden. Ook in Duitsland en Oostenrijk was de serie een succes. Ik kan me er weinig meer van herinneren, maar spannend was het zeker! 

Beeldende letters: Plint

Deze blog gaat over letters, maar vele letters samen vormen woorden en daarna zinnen. Ik hou natuurlijk ook veel van woorden, zinnen, verhalen én poëzie. En ik ben in het bijzonder gefascineerd door de combinatie van tekst en beeld. Ik kan gecharmeerd raken van een mooi vormgegeven enkele letter, maar ook van woorden die op een bijzondere manier in een beeld worden gezet. In deze blog had ik er daar al eerder over. Ik ben ook een grote fan van Plint, de uitgever van de prachtige poëzieposters en andere poëzieuitingen. Met regelmaat krijg ik zo'n prachtig boekje thuisgestuurd met daarin al hun uitgaven. Veel kleurrijke en prachtig vormgegeven posters dus, maar ook kussenslopen met dichtregels, muurgedichten, placemats met poëzie, tafelkleden, wijnetiketten en nog veel meer moois. En ik zou het allemaal wel willen hebben! Ze laten beeld en tekst perfect samenvloeien. Het is een mooie speelse manier om bijvoorbeeld kinderen in aanraking te laten komen met poëzie.

Maar ook om tot goede gesprekken te komen in bed....

Aan tafel met goede vrienden...

Of om iemand eens echt een mooie, leuke en originele kaart te sturen.(Die met het alfabet is uiteraard mijn favoriet)...

En regelmatig bedenken ze weer iets nieuws met poëzie, woorden en beeld. Het nieuwste van het nieuwste is deze keer Poetry Pattern Sheet, een dichtregel die met behulp van spijkertjes en touw op een muur kan worden aangebracht. Ik vind het waanzinnig mooi, origineel en ik word er weer heel hebberig van...

Mmm, volgende week ben ik jarig... Misschien dan?

Kijk eens op hun site voor nog veel meer moois. 

Toevallige letters: X

Waarschuwende letters: Don't text and drive

Claro is de grootste mobiele telefoonaanbieder in Zuid-Amerika. Zij hebben een campagne ontwikkeld zodat men zich bewust wordt van de gevaren van sms-en en rijden tegelijk. Het aantal ongelukken ten gevolge van het gebruiken van de mobiele telefoon terwijl men rijdt, is enorm gestegen. In deze reclamecampagne willen ze laten zien dat één letter al teveel kan zijn. In het Portugees luidt de boodschap: “Basta uma letra. Enquanto dirige, não envie torpedos”. In het Nederlands betekent dat: 'Eén letter kan al genoeg zijn. Sms niet wanneer je rijdt.' 

De posters laten een grote letter zien met aan de horizon een obstakel. De boodschap is duidelijk: Eén letter lijkt heel weinig, maar kan voldoende zijn om jezelf en je omgeving in groot gevaar te brengen. Deze campagne werd gemaakt door het reclamebureau Olgilvy Brasil. 

Inspirerende letters: Pinterest

Om een beetje serieus genomen te worden als blogger, is het handig om je ook op het pad van de sociale media te begeven. Nu heb ik een levenloos Hyvesaccount, een levendig Facebookaccount, twee twitteraccounts en ook twee instagramaccounts. Dat instagram staat voor mij nog erg in de kinderschoenen, ik heb een account op mijn smartphone en een op de Ipad. Dat had waarschijnlijk niet gehoeven, maar goed, zo handig ben ik nu ook weer niet. (Ik wou bijna blond (als synoniem voor dom) schrijven, maar dat mag volgens mij alleen als je zelf ook echt blont bent.) Ik zette er in het begin ook van alles op, me niet realiserend dat anderen het zouden kunnen zien. Tot mijn grote schrik had ik ineens volgers. Ik zag het meer als leuke fotoapplicatie, zeg maar. Ik heb toen toch maar snel de sneue en mislukte foto's er van af gehaald.

Een instagramfoto van mij

Een ding ontbrak nog in mijn 'social media'-lijstje: Pinterest. Wow, wat vind ik dat interessant zeg. Wat een beelden, wat een inspiratie, wat een hoop mooie en originele ideeën! Ik kan er geen genoeg van krijgen. Ik zie constant foto's die ik had willen maken, taarten die ik gebakken zou willen hebben, projecten die ik gedaan zou willen hebben. Ik heb eindelijk een account aangemaakt en was meteen de weg kwijt. Ik kon niet meer stoppen met zoeken, met pinnen en met kijken. En zie ook meteen de nadelen, want mijn bord 'letters' heeft nu al zoveel beelden dat ik ze graag wil herverdelen in bijvoorbeeld 'alphabet' en ''letters als decoratie in huis'. Maar dat herverdelen lukt me niet. (Iemand tips?) En ik volg nu al zoveel mensen, die ik nog niet eens goed bekeken heb op Pinterest. Ik vrees dus dat het iets zonder einde wordt: nieuwe beelden, nieuwe mensen, nieuwe volgers, nog meer nieuwe beelden...

En ik zie niet alleen fantastisch veel letters in alle vormen en maten, maar ook ideeën voor in en om het huis, ideeën om met kinderen te doen, ideeën voor leuke zelfmaakcadeautjes, ideeën voor de prachtigste taarten, de leukste feestjes, de mooiste foto's, ik zie inspirerende teksten, prachtig vormgegeven tekeningen, posters, affiches... STOP!

Nou ja, laat ik me voorlopig maar houden aan de letters en het alfabet op Pinterest, en al die leuke decoratieideeën, DIY-projecten en 'To do with your kids'-beelden moet ik maar even links laten liggen. Wil je me volgen of eens kijken welke letters ik tot nu toe (behoorlijk lucraak) heb gepind, kijk dan hier en let niet op de fouten (dubbele pins enzo). Heb je zelf nog tips voor Pinterest of weet je iemand die ik echt moet gaan volgen of beelden van moet pinnen, laat het me dan ook weten...

toevallige letters: b

Afgekorte letters: politieke partijen

- Het is een dag na de verkiezingen. VVD en PvdA hebben dik gewonnen. PVV, CDA en GL hebben verloren.
- GL?
- GL, dat is GroenLinks.
- O, zeg dat dan. Niemand zegt GL.
- Raar is dat eigenlijk, veel partijen ken je alleen van de afkorting, hun lettercombinatie: VVD, CDA. PvdA, D'66, PVV, SGP... Maar er zijn ook partijen voor wie dat niet geldt: GroenLinks, ChristenUnie, Partij voor de Dieren. Heb jij wel eens iemand gehoord die zei dat hij op de PVDD zou gaan stemmen?
- Nee. En ook niet op: P voor de D. Maar wel op P van de A.
- Brrr, dat vind ik zo vreselijk: P van de A. 'Ken je die P?' 'Welke P?' 'Nou die P van de A, en niet van de B.'
- Ik denk ook dat veel mensen niet eens echt weten waar VVD of CDA voor staat. Weet jij het?
- Eh.. VVD, dat is: Veel Vrije Dagen! Nee, serieus: iets met Democraten en Vrijheid. En CDA: Christelijk Democratisch Appèl. 
- Ik kijk even op de site van de VVD... Mmm, niet te vinden waar de afkorting voor staat. Wel veel dikke blauwe letters met oranje strepen eronder. Dan maar Wikipedia: Ha, hebbes! VVD staat voor Volkspartij voor Vrijheid en Democratie. 
- Oke. Dat weet echt bijna niemand, wedden? Ik ga nu even googlen op GL. Aha, dat is de domeinnaam van websites uit Groenland. En een motorfietsmerk, een classificatiebureau uit Duitsland. Een kanton in Zwisterland... Ha, eindelijk: de afkorting van GroenLinks. Maar niet officieel, lees ik hier. 
- Oja? Grappig is dat. Er bestaan dus officiële en onofficiële afkortingen. Wist ik niet. 
- De conclusie is dus dat er lettercombinaties bestaan voor politieke partijen die soms, zoals in het geval van de VVD, niet meer te herkennen zijn als lettercombinatie of als afkorting. Maar dat als ware de afkorting de naam zelf is geworden. 
- Ja. En dat in andere gevallen er wel een lettercombinatie of afkorting bestaat, maar dat die niet als zodanig wordt herkend en ook niet wordt gebruikt. 
- Ik begrijp het wel. Volkspartij voor Vrijheid en Democratie is een hele mond vol. En niemand weet nog wat een appèl is, dus de afkorting CDA is ook een beter alternatief.
- Ja, en GroenLinks is al een korte en krachtige naam, die hoeft niet afgekort te worden.
- Ik snap dat PVDA en Partij voor de Dieren-verhaal niet helemaal. De naam klinkt bijna hetzelfde, maar bij de een is de lettercombinatie de standaard en bij de ander totaal niet. 
- Fascinerend hè, afkortingen en lettercombinaties. Ik ga er maar eens een blogje over schrijven. Past wel bij mijn blog over letters.
- Ja leuk. Moet je doen. Weet jij trouwens waar SGP voor staat?

- Eh...

toevallige letters: L

Alle letters: weetjes

Letters zijn handig, mooi, leesbaar en soms grappig. Hier volgen wat weetjes over letters, die je misschien nog niet kende:

* Het woord vierentwintigletterwoord heeft ook echt vierentwintig letters.

* Het woord vier heeft ook echt vier letters.
* De letter e komt het meeste voor in Nederlandse teksten. 

* Het woord alfabet is een samenstelling van alfa (α) en bèta (β), de namen van de eerste twee letters van het Griekse alfabet.

* Het Arabische schrift hoe dan ook aan elkaar geschreven wordt, ze kennen geen losse letters.

* Veel afkortingen, zoals CU (See You) en TTYL (Talk to you later) zijn oorspronkelijk uit het morse afkomstig.
* De oudste gedrukte boekjes met daarin het alfabet (uit ca. 1450) werden abecedarium genoemd.

* Er is altijd geharrewar over de IJ in het Nederlands, de Y is officieel de 25e letter , maar soms wordt de IJ ook als letter gezien en dan heeft ons alfabet dus ineens 27 letters. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij het telefoonalfabet. In puzzels, waar elke letter een eigen vakje heeft of bij woordzoekers wordt de IJ als Y geschreven.

* De Nederlandse spelling is sinds de opstelling ervan (1863) vier keer gewijzigd. De laatste keer in 2006, slechts tien jaar na de derde wijziging.
* De smurfenregel is een ezelsbruggetje voor het spellen. Twijfel je of er een t in het werkwoord moet worden geplaatst, doe dan als de smurfen en smurf er een werkwoord van. Bijvoorbeeld: 'Word(t) nu eens volwassen!'. Je vervangt word door smurf ('Smurf nu eens volwassen!'), je hoort geen t dus je schrijft geen t.

* Het lettertype Verdana wordt het meest gewaardeerd door internetgebruikers .

*Het lettertype Comic Sans kent heel veel tegenstanders, maar ook een hoop aanhangers. Coen en Sander van 3FM hebben al drie keer de nationale comic sans dag georganiseerd. Daarbij werd opgeroepen om zoveel mogelijk in dit lettertype te schrijven. 

* Google doodles is de naam voor het logo Google die soms een andere vorm aanneemt, omdat die dag iets te herdenken of te vieren valt. De eerste Google doodle was deze:

Een heel verschil met wat er nu met regelmaat verschijnt. Kijk hier voor alle doodles in alle landen. 

* Dit stukje tekst bevat trouwens.... Nee, ik ga ze echt niet tellen! 

Luchtige letters: Type the sky

Het alfabet blijft veel mensen fascineren en ik ben lang de enige niet die overal letters in ziet. Lisa Rienermann keek omhoog en vond letters in de lucht gevormd door de gebouwen er om heen. En zo ontstond het alfabet: Type the sky.

Kijk hier voor haar site.

Toevallige letters: M

Alle letters: vlinderalfabet

Dit vlinderalfabet van Kjell Sandved is inmiddels bijna een klassieker te noemen. Wat je ziet zijn de vleugels van vlinders waarop de 26 letters van het alfabet staan. (En de cijfers 1 tot en met 9)

Op veel internetsites zijn posters te koop van dit alfabet uit 2008. En je kunt ook de letters apart kopen, zodat je mooie teksten kunt maken.

Het alfabet is inmiddels behoorlijk commercieel aangepakt en op de site waar je de posters en aparte letters kunt bestellen, staat ook een lachwekkend slecht reclamefilmpje. (Kijk hiervoor bij 'names"en klik dan op 'See TV clip about Names in Butterfly Letters', het lukt helaas niet om een hyperlink te maken.)

Dat neemt niet weg dat het vlinderalfabet een prachtige vondst is geweest van de heer Sandved en dat vlinders prachtige dieren zijn met nog mooiere vleugels. Mocht je meer van deze fotograaf willen zien, klik dan hier en surf een beetje rond.

Tot slot nog even dit: